Maar weerlicht heb je wel helemaal geen zin in gezelligheid en zijn de feestdagen wel een moment van verdriet en intens gemis. Wellicht voelen deze dagen helemaal niet als feestelijk maar als een zwarte bladzijde in het jaar.

Zo was de eerste kerst na het overlijden van mijn moeder ook. Sinterklaas hebben we niet eens gevierd, dat zat te dicht op haar sterfdatum en kerst was karig. We hebben gegeten met ons drieën als familie, maar verder kwamen we niet. Kerst was mem haar feest. Zij zorgde voor de reuring in die dagen. Kerst zou nooit meer hetzelfde zijn, was mijn eerste gedachte.

Gaandeweg mijn leven moest ik toegeven dat kerst nooit meer het zelfde was, maar of het nou ook nooit meer gevierd of feestelijk kon zijn? En misschien was anders, ook wel goed genoeg.

Van het gezin waarin ik geboren ben, ben ik nog de enige die hier op aarde wandelt. Zowel mijn moeder, mijn jongere broer, als mijn vader zijn overgestoken en allemaal zijn ze gestorven op een ‘feestdag’. Mijn moeder op de verjaardag van mijn neefje, mijn broer op moederdag en mijn vader op 5 december. Ik heb door de tijd heen moeten leren dat verdriet en feest samen kunnen gaan en samen mogen gaan in het leven. Het is geen simpel trucje wat ik je mee kan geven, maar wel de start van een proces.

De grootste verandering in mij kwam toen ik rouw, verdriet en pijn als liefde kon gaan zien. Het feit dat ik überhaupt pijn kon voelen voor het gemis, betekende dat ik lief heb. Je kunt iemand niet missen zonder dat je van diegene gehouden hebt. Vanaf dat moment, ben ik mijn verdriet gaan omarmen. Soms hield ik mezelf letterlijk vast door mijn armen om mezelf heen te houden.

Ik leerde mezelf genieten van de dingen waar mijn familie ook zo van genoot tijdens dagen die bijzonder voor ze waren. Zoals verjaardagen, kerstdagen, overlijdensdatums.

In plaats van te kijken naar een lege stoel, gaf ik ze plek op de dag. Omdat ik diep van binnen weet dat ze alle drie niet willen dat ik op een feestelijke dag alleen maar droevig zou zijn.

Wat niet betekent dat er geen verdriet mag zijn! In tegendeel, ik geef mezelf juist de ruimte om verdriet te voelen tijdens deze dagen.

Ik start de dag vaak met de vraag: Hoe wil ik mijn geliefde graag eren?

Wil ik herinneringen ophalen? Wil ik stilte een brief schrijven? Wil ik het graf bezoeken? Wil ik onder mijn dekens een flink potje huilen?

Het maakt niet uit wat je wilt doen, als het maar passend voelt in hoe je ruimte wilt en kunt geven aan je verdriet en gemis.

Ook als je de feestdagen het liefst wilt overslaan of als je het met een bepaald selectief gezelschap wilt doorbrengen, misschien zonder feestelijkheden. Het is allemaal goed!

Mijn ervaring zelf is hoe meer ruimte ik durfde te geven aan mijn verdriet, hoe meer ruimte er kwam voor dankbaarheid. Dankbaarheid voor de tijd die we hebben gehad, dankbaarheid voor de herinneringen, dankbaarheid voor tradities die we als gezin hadden, dankbaarheid voor wie ze als mens waren in dit leven.

Hoe meer ik ruimte kreeg om ook weer te genieten van feest, hoe duidelijker het voor mij werd dat verdriet en geluk hand in hand gaan.

En nu, eer ik ze nog steeds, maar heeft het gemis, de pijn plaatsgemaakt voor liefde, verbinding en vertrouwen.

En alles begint met die eerste stap om verdriet toe te staan en het te gaan zien als een vorm van liefde die we nooit hebben geleerd om te zien als liefde.

Ik wens iedereen veel liefde tijdens deze feestdagen

Liefs,

Femke